Gladyatör nedir?

Gladyatör, eski Roma’da seyirci önüne gösteriye çıkan silahlı dövüşçülere verilen isimdir. Gladyatörlük nasıl doğmuştur, kimler gladyatör olur?

 

Gladyatör, Latince “kılıç” anlamına gelen “gladius” kelimesinden türemiş bir sözcüktür. Kılıç ustası, silahşör anlamlarına gelir.

Gladyatör dövüşleri başlangıçta ölüleri anmak için yapılıyordu. Bilinen ilk gladyatör dövüşü, Milattan Önce 264 yılında yapılan Brutus’un cenaze töreninde yapıldı.

Ancak zamanla dövüşler gösteriye dönüştü. Genellikle esir ve kölelerden seçilen gladyatörler, Roma halkını eğlendirmek, askerliğe özendirmek, savaşlara hazırlamak için halkın önünde dövüşlere çıkarılmaya başlandı. Gladyatörler arasında az sayıda özgür kişi de bulunurdu.

Kurallara göre, bir gladyatör belli sayıda dövüşte başarı elde ederse, özgürlüğüne kavuşurdu. Bunun için gladyatör kılıçla kutsanırdı.

Gladyatörler, silahlarına ve doğuş tekniklerine göre sınıflara ayrılırdı. Temelde ağır silahlılar ve hafif silahlılar olmak üzere iki tür bulunurdu. Ancak bunların da alt türleri vardı. Samnitler, Thraceler, Mirmilloneler, Retaiarius ve Secutorlar… Gladyatörlerin başlıca silahları, kılıç, kalkan, zırh, mızrak, gürz, kementti.

Bir süre sonra bazı devlet yöneticileri gladyatörlerden kendilerine korumalar oluşturmaya başladı, böylece gladyatörler siyasi bir güce de kavuştu. Ancak bu da beraberinde ayaklanmaları getirdi.

Başlangıçta gladyatörler esirlerden, kölelerden ve aşağı tabakalardan seçilirken, bir süre sonra meslek haline geldi. Bu nedenle gladyatör yetiştirmek için “Ludus” adı verilen akademiler açıldı. Ludus’lar, başta Roma olmak üzere Capua, Ravenna, Pompei, İskenderiye gibi kentlerde açıldı.

Oyunların sonunda yenilen gladyatörün hayatta kalıp kalmayacağına halkın da desteğiyle imparator veya üst düzey bir devlet yöneticisi karar verirdi.

Dövüşlerin yapıldığı yere “arena” ismi verilirdi. İtalya’nın başkenti Roma’da Milattan Sonra 72’de yapılan Kolezyum, en ünlü arenalardan biriydi. (fotoğraf: Kolezyum)

Bir diğer arena ise yine Roma’da bulunan Circus Maximus’tu. 250 bin izleyici kapasiteli bu dev hipodrumda, kitlesel eğlenceler ve dövüşler düzenlenirdi.

Roma imparatorlarından Commodus’un da gladyatör dövüşlerine katıldığı bilinmektedir.

Hıristiyanlığın benimsenmesinden sonra İmparator Honorius, Millattan sonra 404 yılında gladyatör dövüşlerini sonlandırmıştır. Ancak gladyatör dövüşleri, uygarlık tarihine en kanlı ve barbar dövüşler olarak damgasını vurmuştur.

 

Gladyatör oyunları sadece Roma İmparatorluğu’na özgü değildir. Benzer oyunlar ve karşılaşmalar barbar Avrupa kavimleri, İspanyollar ve bazı Asya kavimleri tarafından da yapılmaktaydı.

Gladyatör yarışları popüler kültürde de yerini almıştır. Russel Crowe’un başrollerini oynadığı 2000 yapımı Gladyatör filmi en ünlü olanlarından biridir.

Film, Roma İmparatoru Marcus Aurelius dönemini ve gladyatörlüğü başarıyla anlatır.