Yakup Kadri Karaosmanoğlu kimdir?

Yakup Kadri kimdir? Türk Edebiyatındaki yeri ve önemi nedir? Eserlerini tanıyalım…

 

Yazar, diplomat, politikacı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 27 Mart 1889’da Kahire’de doğdu.

İlköğrenime Manisa’da başladı. 1903’te İzmir Lisesi’ne girdi. Ömer Seyfettin, Şahabeddin Süleyman ve Baha Tevfik ile tanışıklığı burada başladı.

Babasının ölümünün ardından 1905’te annesiyle birlikte Mısır’a gitti. Öğrenimini İskenderiye’deki bir Fransız okulunda tamamladı.

İkinci Meşrutiyet’in ilanının ardından İstanbul’a geldi. İstanbul Hukuk Fakültesi’nde eğitime başladı, ancak tamamlayamadı.

Fecr-i Ati topluluğuna katıldı. Muhit, Şiir ve Tefekkür, Servet-i Fünun, Rübab, Türk Yurdu, Peyam-ı Edebi, Yeni Mecmua, İkdam gibi dergi ve gazetelerde yazıları yayınlandı.

1916’da tedavi için İsviçre’ye gitti ve üç yıl orada yaşadı.

İkdam gazetesindeki yazılarıyla Kurtuluş Savaşı’nı destekledi. 1921’de Ankara’ya çağrıldı.

Cumhuriyet’in ilanı sonrasında Mardin ve Manisa milletvekilliği yaptı. Burhan Asaf Belge’nin kızkardeşi Leman Hanım’la evlendi.

1932’de Kadro Dergsi’ni Vedat Nedim Tör, Şevket Süreyya Aydemir, Burhan Asaf Belge ve İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte kurdu. Dergi, iki yıl sonra kapatıldı.

Tiran elçiliğine atandı. 1935’te Prag, 1939’da La Hay, 1942’de Bern, 1949’da Tahran ve 1951’de Bern elçiliklerine getirildi.

27 Mayıs 1960’tan sonra Kurucu Meclis üyeliğine seçildi. 1961-1965 yılları arasında Manisa milletvekilliği yaptı.

Bir süre Ulus gazetesinin başyazarlığını yaptı.

Anadolu Ajansı’nın da kurucularından olan Yakup Kadri, hayatının son yıllarında bu ajansın yönetim kurulu başkanlığı görevini üstlenmiştir.

13 Aralık 1974’te Ankara’da hayatını kaybetti.

Yakup Kadri, küçük yaşlardan itibaren babasının zengin kütüphanesinden yararlanarak kitap okumu zevki edindi.

İlk başlarda Fecr-i Aticilerin “sanat sanat içindir” anlayışını benimseyip eserlerini bu doğrultuda verdiyse de savaşlar ve ülkenin içinde bulunduğu koşullar, sanat anlayışını ve edebiyata bakışını değiştirdi. Sanatın ve edebiyatın toplumsal yönleri ile ilgilenmeye başladı.

Bu dönem, Ziya Gökalp’in de etkisiyle yeni dil ve milli edebiyat akımını benimsediği yıllar oldu. Daha çok romanlarıyla tanınmasına karşın edebiyatın farklı türlerinde eserler verdi. Yakup Kadri’nin eserlerinde Balzac, Flaubert ve Zola’nın edebi izleri görülür.

Romanları farklı tarihsel dönemlerde geçer. Örneğin, ünlü romanı Kiralık Konak’ta, Tanzimat döneminde görülen nesiller arası çatışma konu edilir. Hüküm Gecesi 2. Meşrutiyet döneminde, Sodom ve Gomore mütareke yıllarında, Yaban Kurtuluş Savaşı yıllarında geçmektedir.

Eserleri

Roman

Kiralık Konak (1922)

Nur Baba (1922)

Hüküm Gecesi (1927)

Sodom ve Gomore (1928)

Yaban (1932)

Ankara (1934)

Bir Sürgün (1937)

Panaroma (2 cilt, 1953)

Hep O Şarkı (1956)

Öykü

Bir Serencam (1914)

Rahmet (1923)

Milli Savaş Hikâyeleri (1947)

Şiir

Erenlerin Bağından (1922)

Okun Ucundan (1940)

Oyun

Nirvana (1909)

Anı

Zoraki Diplomat (1955)

Anamın Kitabı (1957)

Vatan Yolunda (1958)

Politikada 45 Yıl (1968)

Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969)

Monografi

Ahmet Haşim (1934)

Atatürk (1946)

Makale

İzmir’den Bursa’ya (1922, Halide Edip, Falih Rıfkı Atay ve Mehmet Asım Us ile birlikte)

Kadınlık ve Kadınlarımız (1923)

Seçme Yazılar (1928)

Ergenekon (iki cilt, 1929)

Alp Dağları’ndan ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942)