Boşaltım sistemi nedir? Boşaltım sistemi organları hakkında bilgiler

Atık maddelerin vücudun dışına atılmasını sağlayan boşaltım sistemi hakkında bilgileri sizler için derledik. İşte boşaltım sistemi nedir sorusunun cevabı…

Bütün canlılar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için aldıkları besinleri vücudun enerji üretimini karşılamak, yapım ve onarımını yapmak ve düzenlemek için kullanırlar. Bu besinler sindirim sistemi tarafından ayrıştırılırlar ve gereken kısmı kana geçirilir. Bunun dışında kalan su, madensel tuzlar, karbondioksit gazı, amonyak, üre, ürik asit gibi atık maddeler vücudun dışına atılır. İşte vücutta gerçekleştirilen bu işleme boşaltım denir. Boşaltım işlemini gerçekleştirilen sistem ise boşaltım sistemidir.

Boşaltım sonucunda sadece zararlı ve atık maddeler vucüttan atılmaz. Bunların yanında vücuda ihtiyacından fazla alınan maddeler de boşaltım yoluyla dışarıya atılır.

BOŞALTIM SİSTEMİ ORGANLARI

Böbrekler, idrar borusu ve idrar torbası boşaltım sisteminde yer alan organlardır. Bu organlar atık maddelerin vücuttan atılımından sorumludurlar.

Böbrekler

Omurgalılarda bulunan fasulye biçimindeki boşlatım organıdır. Boşaltım sisteminde bir bölümü oluşturan böbrekler 10 cm kadar büyüklükte olabilirler. Başta üre olmak üzere atıkları kandan süzen ve onları artmış su ile idrar olarak boşaltıma gönderen böbrekler, karın boşluğunun arkasında ve bel hizasında, bel omurlarının iki yanında bulunurlar. Koyu kırmızı renkli olan böbreklerin çukur kısımları birbirine dönüktür.

Hormon salgılayan böbrek üstü bezleri böbreklerin üst kısımlarında bulunurlar. Böbreklerin etrafı kalın bir yağ tabakasıyla kaplıdır ve bu tabaka böbrekleri dış etkilere karşı korur. Böbreğin en dışında yer alan saydam, ince ve dayanıklı yapıya ise böbrek zarı denir. Böbreklerin çukur kısımlarına göbek denir ve çukur olan orta kısımlara böbrek atardamarı, böbrek toplardamarı ve idrar borusu bağlıdır.

Böbrekler kabuk bölgesi, öz bölgesi ve havuzcuk olmak üzere üç kısımdan oluşur.

Böbrek zarının hemen altında bulunan, kırmızı renkli taneciklerden oluşan kısım kabuk bölgesidir. Atardamarın bağlı olduğu kabuk bölgesinde böbrek atardamarı ile gelen kandaki su, üre, ürik asit ve madensel tuzlar gibi zararlı ve atık maddeler süzülür.

Ayrıca kabuk bölgesinde kandaki atık maddeleri süzen taneciklere süzücü cisimcik veya nefron denir. Böbreklerin en küçük görev birimi nefronlardır.

Kabuk bölgesinde neftonlar tarafından kandan süzülen zararlı maddelerin idrar havuzcuğuna taşındığı yer öz bölgesidir. Atık maddeler öz bölgesindeki idrar kanalcıklarından geçerler ve havuzcuklara taşınır. Böbrek toplardamarı öz bölgesine bağlıdır ve süzülerek temizlenen kan böbrek toplardamarıyla alınarak böbreklerden uzaklaştırılır.

Böbreğin orta kısmında ise havuzcuk bölgesi bulunmaktadır. Kandan süzülen atıklardan oluşan idrar havuzcuk bölgesinde toplanır.

İdrar Borusu

Böbreğin havuzcuk kısmına bağlı olan ve havuzcukta toplanan idrarı taşıyan boruya ise idrar borusu denir. Bu boru yoluyla atık, idrar kesesine taşınır.

İdrar Kesesi

İdrar kesesi kuvvetli kaslardan oluşmaktadır. Gerektiğinde genişleyebilen idrar kesesi biriken idrarı bir süre burada depolar, ardından ise üretra yoluyla vücuttan atılır.

BOŞALTIM YAPAN DİĞER ORGANLAR

Boşaltım sistemi organlarının yanı sıra, akciğer, deri, karaciğer ve kalın bağırsak boşaltım yapan diğer organlardır.

Akciğerler

Hücrelerde solunum olayı sonucunda oluşan karbondioksit gazını ve su buharını soluk verme yoluyla vücudun dışına boşaltır.

Deri

Vücutta fazladan yer alan su ve madensel tuzları terleme yoluyla dışarıya boşaltır. Bu yolla vücudun ısı dengesi de sağlanmış olur.

Karaciğer

Bazı besinlerin parçalanması sonucunda amonyok denen çok zehirli bir sıvı oluşur. Karaciğer bu çok zehirli sıvıyı daha az zehirli olan üre ve ürik aside dönüştürür ve boşaltıma yardımcı olur. Ayrıca yaşlanmış alyuvar hücrelerini parçalar ve oluşan atıklarını safra sıvısıyla birlikte bağırsaklara göndererek boşaltım yapar.

Kalın Bağırsak

İnce bağırsaktan geçemeyen besinleri, suyu, madensel tuzları, besin atıklarını ve safra sıvısını bir süre depolar ve sistemin son bölümü olan anüse iletir.

BOŞALTIM OLAYININ GERÇEKLEŞMESİ

Vücuda alınan ve yaşamsal faaliyetlerin sonucu oluşan su, madensel tuzlar, karbondioksit gazı ve amonyak kana verilir ve toplardamar ile kalbe getirilir. Ardından kalbe giden kirli kan önce akciğer atardamarı ile akciğerlere gönderilir ve içinde bulunan karbondioksit gazı solunum sisteminden soluk verme yoluyla vücut dışına atılır. Bu işlem sonucunda temizlenen kan akciğer toplardamarı ile kalbe geri gönderilir. Ardından bu kan atardamar ile vücuda pompalanır. Vücuda pompalanan karaciğerler gelir ve kanda bulunan amonyak üre ve ürik aside dönüştürülür. Bu işlemin ardından böbrek atardamarı ile böbreklere gelir.

Böbreklere gelen kirli kandaki su, üre, ürik asit ve madensel tuzlar kabuk bölgesindeki nefronlar tarafından süzülür ve süzülen kan böbrek toplardamarı ile böbreklerden uzaklaştırılır.

Kabuk bölgesindeki nefronlar tarafından süzülen atıklardan oluşan süzüntü idrar, idrar kanalcıklarından geçer ve havuzcukta toplanır. Ardından idrar torbasına taşınan idrar vücuttan idrar yoluyla atılır.

BOŞALTIM SİSTEMİ HASTALIKLARI

Böbrek İltihabı

Böbreğin öz bölgesinde veya havuzcukta görülür. İdrar tutamama, bel ağrısı, halsizlik, üşüme ve ateşlenme gibi belirtileri vardır.

Böbrek Taşları

İdrarda bulunan madensel tuzların idrar kanallarında veya havuzcukta birikmesiyle oluşur. Erkeklerde daha fazla meydana gelmesine rağmen kadınlarda da görülmektedir. Sancı ve idrarda kan görülmesi gibi belirtileri vardır.

Böbrek Yetmezliği

Böbreklerin görevini yerine getiremez duruma gelmesinden kaynaklanan bir hastalıktır. Bu hastalığa yakalanan kişilerin kanındaki atık maddelerin temizlenmesi için diyaliz makinesine bağlanmaları gerekmektedir. Kalıcı bir tedavi için ise böbrek naklinin yapılması gerekmektedir.

Nefrit

Nefronlarda görülen bir rahatsızlıktır. Nefronlarda oluşan iltihaplanmadan kaynaklanmaktadır. Yüz, göz ve ayak bileklerinde şişme gibi belirtileri vardır.

Üremi

Böbrek yetmezliği sonucunda idrarla birlikte atılması gereken zararlı ve atık maddelerin kanda birikmesi sonucunda ortaya çıkar.

Albümin

Nefronların görevini yapamaması sonucunda proteinli maddelerin idrara geçmesidir.

Sistit

Üreme organları ya da kan yoluyla gelen mikropların idrar yollarında oluşturduğu yanmadır.