Cumhurbaşkanı ne zaman seçilecek?

1923’te kurulan Türkiye Cumhuriyeti, şimdiye kadar 11 cumhurbaşkanı tarafından yönetilmiştir. Cumhurbaşkanının görevleri nedir?.. Kaç yılda bir seçilir?..

Cumhuriyet ile yönetilen, yürütmenin başbakan ve bakanlar kurulu sorumluluğunda olduğu yönetimlerde devletin ve milletin birliğini temsil eden en üst düzey yönetici; devletin başı cumhurbaşkanıdır.

Türkiye’de 1923’te Cumhuriyet’in ilanı ile devlet başkanı cumhurbaşkanı sıfatını almıştır. Cumhur kelimesi, Arapça halk, topluluk anlamına gelmektedir. İlk önceleri reis-i cumhur biçiminde kullanılan ünvan zamanla cumhurbaşkanı olarak şekillenmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün ardından 10 cumhurbaşkanı daha seçilmiştir. Forsu (makam otomobillerine veya gemilere, içindeki kişinin rütbesine göre çekilen bayrak), tarihte kurulmuş 16 büyük Türk İmparatorluğu ile Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden 17 yıldızdan oluşur.

Cumhurbaşkanı olmanın da aynı milletvekili olmak ya da başbakan olmak gibi bazı şartları vardır. 2007 yılında değişen, Anayasa‘nın 102. Maddesi’ne göre; 5 yıllığına seçilen cumhurbaşkanı adayının 40 yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış olması, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşı olması gerekmektedir.

Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından ya da dışından bu özellikleri taşıyan ve yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile gösterilen herkes aday olabilir. Daha önceden meclis üyelerinin oylarıyla seçilen Cumhurbaşkanı 2007 yılındaki düzenleme ile artık halkoyuyla seçilecektir.

Buna göre geçerli oyların salt çoğunluğunu, yani yarıdan bir fazlasını alan kişi cumhurbaşkanı olmuş olur. Ancak bu sağlanamazsa, bir sonraki pazar günü en fazla oy alan iki aday yarışırlar ve en fazla oy alan kişi cumhurbaşkanı seçilir.

CUMHURBAŞKANININ GÖREV VE YETKİLERİ NELER:

a) Yasama ile ilgili yetkileri;

1- Yasama yılının ilk günü TBMM’de açılış konuşmasını yapar.
2- TBMM’yi gerektiğinde toplantıya çağırır.
3- Kanunları yayınlar.
4- Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye yollar.
5- Anayasa değişikliğine ilişkin kanunları gerek gördüğünde halkoyuna sunar.
6- Kanunların, KHK (Kanun hükmünde kararname), TBMM iç tüzüğünün iptali için Anayasa Mahkemesi’ne iptal davası açar.
7- TBMM’de seçimlerin yenilenmesine karar verir.

b) Yürütme ile İlgili Yetkileri

1- Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek.
2- Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve istifalarını kabul etmek.
3- Gerek görürse Bakanlar Kurulu’na başkanlık etmek.
4- Yabancı devletlere Türk temsilciliğini göndermek ve onlarınkini kabul etmek.
5- Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayınlamak.
6- TBMM adına TSK Başkomutanlığı’nı temsil etmek.
7- TSK’nin (Türk Silahlı Kuvvetleri) kullanılmasına karar vermek.
8- MGK’yı (Milli Güvenlik Kurulu) toplantıya çağırmak.
9- Genelkurmay Başkanı’nı atamak.
10- Kararnameleri imzalamak.
11- Sürekli hasta sakat ve kocama sebebiyle cezaları kaldırmak.
12- Devlet Denetleme Kurulu üyelerini atamak.
13- YÖK (Yükseköğretim Kurulu) üyeleri ve rektörleri atamak.

c) Yargı ile ilgili Yetkileri

1- Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek
2- Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek.
3- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nı seçmek
4- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı vekilini seçmek
5- Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üyelerini seçmek
6- AYİM (Askerî Yüksek İdare Mahkemesi) ve Askeri Yargıtay üyelerini seçmek.

Cumhurbaşkanlarımız

Mustafa Kemal ATATÜRK
Görev Süresi:
29 Ekim 1923 – 10 Kasım 1938

İsmet İNÖNÜ
Görev Süresi:
11 Kasım 1938 – 22 Mayıs 1950

Celal BAYAR
Görev Süresi:
22 Mayıs 1950 – 27 Mayıs 1960

Cemal GÜRSEL
Görev Süresi:
27 Mayıs 1960 – 28 Mart 1966

Cevdet SUNAY
Görev Süresi:
28 Mart 1966 – 28 Mart 1973

Fahri KORUTÜRK
Görev Süresi:
6 Nisan 1973 – 6 Nisan 1980

Kenan EVREN
Görev Süresi:
9 Kasım 1982 – 9 Kasım 1989

Turgut ÖZAL
Görev Süresi:
9 Kasım 1989 – 17 Nisan 1993

Süleyman DEMİREL
Görev Süresi:
16 Mayıs 1993 – 16 Mayıs 2000

Ahmet Necdet SEZER
Görev Süresi:
16 Mayıs 2000 – 28 Ağustos 2007

Abdullah GÜL
Görev Süresi:
28 Ağustos 2007 – 2014

Yüksek Seçim Kurulu, cumhurbaşkanlığı seçimininin ilk turunun tarihini 10 Ağustos, ikinci turunun tarihini ise 24 Ağustos olarak duyurdu. Ayrıca, cumhurbaşkanını ilk defa bu seçimle halk kendisi seçecektir.