Dejavu nedir? Neden yaşarız?

Araştırmalar, insanların yarısından fazlasının en az bir olayı daha önceden yaşadığı hissine kapıldığını ortaya koyuyor. Peki, dejavu neden yaşanıyor?

Dejavu, yaşanılan bir olayı daha önceden yaşamış veya görülen bir yeri daha önceden görmüş olma duygusuna verilen isimdir.

Dejavu, Fransızca kökenli bir kelimedir ve “zaten görülmüş olan” demektir.

Son yıllarda dejavu kitaplara, sinema filmlerine ve bilimsel araştırmalara konu olmuştur. Çoğumuz hayatımızın bir anında “Ben bu anı daha önce yaşamıştım, buraya daha önce gelmiştim” cümlesini kurmuşuzdur.

Dejavu’nun neden yaşandığına ilişkin bilimsel araştırmalar neredeyse 20. yüzyılın başından bu yana yapılmaktadır. Dejavunun kesin nedeni saptanamamakla birlikte doğa üstü bir olay olmadığı kesindir.

Araştırma sonuçlarına göre, dejavu beyindeki mekanizmaların zamansal farklılaşmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Beyindeki hafıza (bellek) sistemlerinin zamansal uyumsuzluğu dejavu yaşanmasına neden olur.

Günlük hayatta yaşanılan olaylar beyinde kısa süreli belleğe giriş yapar. Daha sonra bu olaylar yani görülen yerler, yaşanılan haller kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçiş yapar. Bu işlem esnasında ortaya çıkan yolak problemi dejavu hissini oluşturur.

Journal of Neurosciences adlı dergide yayımlanan araştırmaya göre, insanların yaşamadıkları, hayali olayları nasıl yaşamış gibi hissettiklerini bulmak için nörologlar, sağlıklı gönüllülerin beyinlerinin MR’larını çekti.

MR sırasında, araştırmaya katılanların, çok emin olarak hatırladıkları konularda beynin yan altında bulunan, bir olayın çok belirgin ve somut birçok ayrıntısını hafızalayan lob’daki beyin faaliyetinde artış olduğu belirlendi.

Katılımcıların emin olduklarını söyledikleri, ancak hayali olduğu belirlenen olayları düşündükleri sırada, beynin üst bölgesinde bulunan ve ayrıntısız biçimde olayların yalnızca ana fikrini belleğe alan bölgenin daha etkin olduğu gözlendi. Öncelikle bu bölümdeki anılarını düşünen kişilerin yalnızca kimi olayların genel hatlarını hatırlayabildikleri ve yanılabilecekleri ortaya çıktı.

Duke Üniversitesi’nden nörolog Dr. Roberto Cabeza, insanların sık sık, yaşanmamış olsa bile kimi olayları geçmişte yaşadıklarını sanabildiklerini söyledi.

Dejavunun oluşmasına ilişkin bir başka görüş ise beynin bazı durumlarda görüntü ve ses gibi girdileri beyne giriş anı sırasında algılayamayabileceğini, bu durumun nedenleri arasında ise yorgunluk ve stresin geldiğini ileri sürer.

Beynin algılamada zorluk yaşaması dejavuya neden olabilen bir durumdur. İlk başta algılanamayan sonra ise algılanan girdiler, algılandığında kişi bu girdiyi daha önce yaşamış hissine kapılabilir.

Dejavu durumu önceden yaşanmış hissine kapılmayken bir de bu durumun tersi bulunur. Onun adı ise jamais-vu dur. Eğer bu durum yaşanırsa kişiler tanıdıkları yerlerde yabancılık çekerler.

Sara nöbetleri sırasında da dejavunun sık sık yaşandığı bilinmektedir. Kişide dejavunun çok sık bir biçimde yaşanıyor olması aynı zamanda bir çeşit sara hastalığının belirtisi olabilmektedir.

Özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde dejavu çok fazla yaşanıyorsa doktora başvurulmalıdır.