Devlet ve hükümet sistemleri

Devlet nedir? Kısaca devlet ve hükümet sistemleri hakkında bilgi…

 

Sınırları belli bir toprak parçası üzerinde yaşayan insanların oluşturdukları, örgütlenmiş en üst siyasi otoriteye “devlet” denilmektedir.

Bir başka devlet tanımı da şöyledir:  “Belli bir insan topluluğunun, bir toprak parçası üzerinde egemenlik kurmasıyla oluşmuş bağımsız hukuki varlıktır”

Öncelikle bir devlet kurmak için halk-millet, toprak ve egemenlik gereklidir.

 

Yapılarına Göre Devlet Sistemleri

Yapılarına göre devlet sistemleri temelde ikiye ayrılır:

1) Tekli Devlet (Tek Yapılı)

Üniter Devlet: Devleti oluşturan unsurların birliğine ve tekliğine dayanır. Tek merkezden yönetilen, ülkenin her tarafında aynı hukuk kuralları geçerlidir. Türkiye, İngiltere, İtalya, Fransa, Yunanistan ve İsveç üniter devlet yapısına sahip ülkelerdir.

Bölgeli Devlet:Milliyetlerin özerkliğini tanımakla birlikte, ulusun tekliğini tanıyan devlet türüdür. İspanya’daki Bask Bölgesi “bölgeli devlete” örnek olarak gösterilebilir.

 

2) Çoklu Devlet (Karma Yapı)

Federasyon (Federal Devlet): Kendi iç yapılarında bağımsız, dışarıya karşı ise aynı hukuk kurallarına tabi olan birden fazla devletten oluşan devlet şeklidir. Federasyonlar anayasa ile kurulur. Üye ülkelerin mutlak bağımsızlığı yoktur. İçişlerinde bağımsız, dış işlerinde bağımlıdırlar. ABD, Almanya, Kanada federal yapıya sahip ülkeler olarak sıralanabilir.

Konfederasyon (Konfederal Devlet): Birden fazla devletin varlıklarını korumak şartıyla, özellikle savunma gibi belirli bir amaç çerçevesinde oluşturdukları topluluklardır.Konfederasyonlar anlaşma ile kurulur ve üye ülkeler iç ve dış işlerinde bağımsızdır. Konfederasyona üye ülkeler istedikleri zaman ayrılabilirler. Avrupa Birliği bir konfederasyondur.

Egemenlik Anlayışına Göre Devlet Sistemleri

1) Monarşi: Devlet başkanının soya bağlı olarak devam ettiği devlet biçimidir. Mutlak ve meşruti (anayasalı) monarşi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Krallık ve padişahlıkla yönetilen devletler monarşiye örnektir.

2) Oligarşi: Egemenliğin bir grup ya da zümre tarafından kullanıldığı devlet sistemidir. Suriye oligarşi ile yönetilen bir devlettir.

3) Meşrutiyet: Kral ya da padişahın yanında halkın da devlet yönetimine katılmasıdır.

Osmanlı İmparatorluğu, 1876 -1878 yılları arasında ve 1908’den sonra meşrutiyetle yönetilmiştir.

4) Demokrasi: Halkın kendi kendini yönettiği devlet şeklidir.

 

Hukuk Kaynağı Bakımından Devlet Çeşitleri

1) Laik Devlet: Devlet yönetiminde dini kuralların yer almamasıdır. Türkiye, Fransa gibi ülkeler buna örnektir.

2) Teokratik Devlet: Din kurallarına göre yönetilen devletlerdir. İran ve İsrail teokratik devletlerdir.

 

Hükümet Sistemleri

1) Kuvvetler Birliği:

Meclis Hükümeti Sistemi: Yasama, yürütme ve yargı erklerinin tek bir çatı altında, mecliste toplandığı hükümet sistemidir. Ayrı bir devlet başkanlığı yoktur, meclis başkanı devlet başkanıdır.

Mutlak Monarşi: Yasama, yürütme ve yargı güçleri tek bir yerde, hükümdarda toplanır.

2) Kuvvetler Ayrılığı

Parlamenter Sistem: Yürütme iki başlıdır. Bakanlar kurulu sorumlu, devlet başkanı sorumsuz durumdadır Hükümet, yasamaya hesap vermek durumundadır. Bakanları Kurulu, yasama işlemlerini yürütür.

Yarı Başkanlık Sistemi: Bu sistemde de yürütme iki başlıdır. Ancak cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir. Bakanlar Kurulu, yasama organına hesap vermek zorundadır. Bu sistemde, cumhurbaşkanı yetkili ve sorumludur.

Başkanlık Sistemi: Yürütme organı tek kişiden, “başkandan” oluşur. Başkan yasamayı, yasama da başkanı görevden alamaz. Aynı kişi hem yasamada hem yürütmede yer alamaz. Başkan yasama işlemlerine karışamaz.