Elmas nedir, nasıl oluşur?

Elmas nedir, nerelerde bulunur ve nasıl üretilir? Elması bu kadar değerli yapan özellikleri nelerdir? Elmas hakkında bilgi…

Elmas, dünyadaki bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. Bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır. Fransız bir kimyacı olan Lavoisier, elması yaktığında çıkan gazın yalnızca karbondioksit olduğunu görmüş ve saf karbon olduğu sonucunu çıkarmıştır. 3547 santigrat derecede eriyen elmasın en belirgin özelliği onun sertliğidir. Sertlik derecesi 10 olan elmas en yüksek orana sahip maddedir.

Bu yüksek sertlik derecesi, diğer tüm mineralleri çizebildiği anlamına gelmektedir. Bu özelliği sayesinde, endüstriyel alanda kullanılan bir madde haline de gelmiştir. Bunun yanı sıra, parlaklığı, sertliği ve ışığı mükemmel şekilde kırması nedeniyle takı olarak en revaçta ziynet eşyalarının başında gelmektedir. Elmasın pembe, mavi, yeşil, sarı, kahverengi gibi birçok rengi vardır.

Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak karat kullanılır. 1 karat 200 miligrama eşittir. Karat ingilizce olup Arapçası kırattır. Kırat keçiboynuzu çekirdeğidir, bu çekirdeklerin ağırlıkları birbirinin aynı olması sebebiyle 1 gr’dan küçük ağırlıkların ölçüsünde kullanılmaktadır.

Elmas, belirli bir sıcaklıkta ve basınçta oluşmaktadır. Oluşumun gerçekleştiği yerler dünyanın çekirdeğine yakın olan derinliklerdir. Elmasın yaklaşık 3’te biri taş statüsündedir ve ziynet eşyası olarak işlenir, kalan 3’te 2’lik kısım ise endüstriyel amaçlı olarak kullanılmaktadır. Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılır ve yapay olanının ziynet eşyası olarak bir değeri yoktur. (Resim: Mavi elmas)

Elmasın ilk kullanımı

M.Ö. 500 yıllarında Hindistan’da çıkarılan elmas, Romalılar tarafından ticareti yapılan bir madde olmuştur. Ortaçağ Avrupa’sında elmasın değeri fark edilince aristokrat kişiler elması elde etmek için her türlü çalışmanın içine girmişlerdir. Bu dönemde elmasın en iyi kalitede olanları Hindistan’da kalıyor, daha az kalitede olanlar Avrupa’ya ulaşıyordu. Bunun neticesinde elmasın parlatılması yoluna gidilmekte ve göz alıcı bir şekle getirilmekteydi.

Elmas Avustralya, Güney Afrika, Botswana, Rusya, Kongo ve Kanada gibi ülkelerde yoğun bir şekilde üretilmektedir. Günümüzde halen en değerli ziynet eşyalarının başında gelmektedir.

Elmasın özellikleri nelerdir?

* Elmas, dünyada bulunan doğal madenlerin en sert olanıdır.

* Elmas, saf karbondan oluşmuş kristalize bir mineraldir.

* Mükemmel bir iletken olan elmas aynı zamanda en saydam maddedir. İletkenliği sayesinde zarar görmeden kesilebilir.

* Dünyada bilinen en genç elmas yaklaşık 1 milyar yaşında, en yaşlı elmas da 3,5 milyar yaşındadır.

* Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denir. Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir.

* Elmas her şeyi kesebilir, fazla kırılgan değildir. Bu nedenle elmasın içine girebilen tek şey ışıktır.

* Elmasın içine girebilen tek şey ışıktır.

Elmas nereden çıkarılır?

Elmas doğal olarak yalnızca Kimberlit Bacaları’nda bulunur. Diğer tip elmas oluşumları, muhtemelen Kimberlit’ten aşınmayla veya tortuların başkalaşım geçirmelerinden meydana gelmiştir. Kimberlit kayasında bazen elmas bulunmayabilir. Bulunma oranı ortalama kırk milyonda birdir.

Kimberlit, yüksek nispette magnezyum ve demir bulunduran volkanik kaya kalıntısıdır. Bu kayalarda birçok başka mineral de bulunur. Kalsit, olivin, ilmenit, mika vb.. Kimberlit yerkabuğunun derin tabakalarında kanallar şeklinde bulunur. Elmasın bazı yerkabuğu hareketleriyle yukarıya çıktığı kabul edilmektedir. Kısmen de bazı bölgelerde nehir kumlarına karışmıştır. Elmasın en çok bulunduğu yerler, Avustralya, Güney Afrika (Kimberley’de), Güney Amerika, Endonezya ve Hindistan olarak sayılabilir. (Resim: İşlenmemiş pembe elmas)

Elmas nasıl üretilir?

Elmasın kazanılması, diğer minerallerin işlenmesi gibidir. Yalnız kristaller o kadar bol değildir. Çok dağınık olup, tespitleri bile güçtür. Yeryüzüne yakın cevherler olduğu gibi, 300 metre derinlerde olan cevherler de vardır. Cevher kayaları, borular daldırılarak kırılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher iki ameliyeden geçirilir. Cevher önce yoğun bir sıvıda yüzdürülür. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Daha sonra kumlu-çamurlu karışım bir nevi elekte aşağı-yukarı titreşim verilerek, elmasın dibe çöktürülmesi sağlanır.

Ayrı bir sistemle hem kesilmiş, hem de parlatılmış hale getirilebilen tek mineral, elmastır. Birçok elmas kristali kendiliğinden pırlanta olacak şekildedir. Fakat bir kısmı da kesilmek zorundadır. Kesilmesi dikkat ve titizlik ister. Elmasların kıymeti dört faktörle ilgilidir: Kesilme, renk, büyüklük (karat) ve berraklık. Kesilme şekli en önemli faktörlerden birisidir. Parça büyüklüğü ile kıymeti artar. Elmasın çatlak olup olmaması da çok önemlidir. Çünkü, çatlaklık ışık girişini zorlaştırmaktadır.