Hat sanatı nedir?

Hat sanatı nedir? Eski dönemlerde hattat olabilmek için nasıl bir eğitim almak gerekiyordu?

Hat sanatı, Batı’daki karşılığı kaligrafi olan yazma sanatıdır.

Terim olarak “Arap yazısını estetik ölçülere bağlı kalıp, güzel bir şekilde yazma sanatı” olarak açıklanmıştır.

Hat sanatı bunun yanı sıra; harfleri farklı şekillerde yaratma sanatı olarak da bilinir.

Bu sanat; Arap harflerinin 6. ve 10. yüzyıllarda geçirdiği gelişme sonrasında ortaya çıkmıştır. İslamiyet’te çok fazla kullanılan sanat, Osmanlı İmparatorluğu zamanında, usta çırak ilişkisi ile gelişmiştir.

Hat sanatıyla uğraşan kişiye “güzel yazı yazan sanatçı” anlamına gelen “hattat” ismi verilmiştir.

Hattatlık eğitimi nasıl olmaktaydı?

Hat sanatı Osmanlı’da oldukça önemli bir sanat dalıydı. Hattat olabilmek için öncelikle bu işi yapmak isteyen kişi bir hattattan ders alırdı.

Eğitimin başında “meşk” adı verilen tek tek harflerin yazılış dersleri verilir. Bu dersler başarıyla tamamlandıktan sonra, harflerin birleşme biçimleri, sözcüklerin ve tümcelerin yazılış tarzlarının öğretildiği derslere geçilirdi.

Eğitim ortalama üç beş yıl arasında sürer. Eğitimin sonunda hattat adayı hattatların önünde yazı yazarak bir çeşit sınav verirdi.

Hattatlar bu yazıyı beğenip onaylarlarsa altına imzalarını atarlardı. Bu imzaya, başarı ya da izin belgesi anlamına gelen “icazetname” adı verilirdi.

İcazetname almamış kişi hattat sayılmaz ve yazdığı yazının altına adını yazma yetkisi olmuyordu.

Yazı çeşitleri nelerdir?

Kufi yazı

İslamiyet’in en eski örneği olan kufi yazısı, Arap yarımadasının birçok bölgesinde kullanılmıştır.

İlk Kur’an-ı Kerimler bu yazı ile yazılmıştır ve yazının en belirgin özelliği geometrik olmasıdır. Bu yazı düz çizgiler ve köşelerden oluşan bir yazı çeşididir.

Sülüs

Sülüs yazı, hicretin 4. yılında ortaya çıkmıştır. Bu yazının özelliği yuvarlak ve eğri çizgilerden oluşmasıdır. Büyük levhalar, kitabeler sülüs yazısı ile yazılmıştır.

Nesih

Nesih, diğer yazı türlerine göre çok yalındır.

Yazılan kalemin ucu sülüs yazısının üçte biri kalınlığındadır. Kur’an-ı Kerim, Delail, En’am, Hadis kitapları ve tefsirlerin (Kur’an-ı Kerim’in anlamını içeren kitap) bu yazı türüyle kaleme alınmıştır.

Muhakkak

Bu yazı türü; sülüsteki harflerin yatay kısımlarının daha genişletilmesi sonucunda ortaya çıkmıştır.

Rika

Rika yazı türü, nesih yazının dişsiz, yuvarlak ve kıvrak bir çeşididir. İcazetler (onay belgeleri) bu yazı ile yazıldığı için icazet yazısı da denilir.

Tevki

Sülüs yazının ufaltılmış türüdür. En çok resmi evrak yazımında kullanılmıştır.

Ta’lik

Bütün harfleri yuvarlak olan bu yazı, İran’da icat edilmiştir. Bir santim veya daha fazla genişlikte açılmış kalemle yazılmış olanına “celi ta’lik” adı verilir.