HES nedir? Barajdan farkı ne?

Hidroelektrik Santral (HES), elektrik üretimi için akarsulara kurulan santrallerdir. HES’ler çevreci yapılar mıdır? Barajlardan farkları nelerdir? İşte yanıtları…

Hidroelektrik Santral (HES), su gücünden faydalanarak elektrik üreten santrallerdir. Doğa gücünün kullanılıyor olması bu santrallerin “çevreci” olduğu yorumlarına neden olsa da ülkemizde HES’lerle ilgili yaşananlar bu konuda bir tartışmayı da beraberinde getirmektedir.

Uzmanlar, ilgili mühendislik çalışmaları ve çevre etki değerlendirmesi hakkıyla yapıldığı ve zararları minimize edilebildiği taktirde bu santrallerin çevreye az zararlı enerji kaynağı olduğunu vurgulamaktadır. Böyle bir çalışma da hem uzun yıllar almakta hem de büyük yatırımları gerektirmektedir. Kurulumları oldukça masraflı olan bu tesislerin büyük bölümü ülkemizde özel sektör tarafından yapılmaktadır. Özellikle dereleriyle ünlü Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Rize ve Artvin illerinde yüzlerce HES projesinin yapımı sürmektedir. Dünyadaki genel kanı ise, küçük küçük bu santrallerden yapmak yerine güçlü kapasiteli az sayıda santral yaparak, doğa tahribatını en aza indirgeme yönündedir.

Ülkemizde HES’lerle ilgili çalışmaları Orman ve Su İşleri Bakanlığı yürütmektedir.

Orman ve Su İşleri Bakanı Veysel Eroğlu, 12 Şubat 2016 tarihinde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda, Türkiye’de işletme safhasında toplam 561, devam eden inşaat safhasında DSİ’nin 4, özel sektörün 101, projesi planlanma safhasında olan 636 adet HES olduğunu açıklamıştır.

Peki HES’ler nasıl enerji üretir?

Hidroelektrik Santralinin genel mantığı, akarsularda, suyun yüksekliğinden dolayı kazandığı enerjiyi, çeşitli makineler yardımıyla elektrik enerjisine dönüştürülmesi temeline dayanır.

Su, belli bir yükseklikten düşerken, enerjinin dönüşümü prensibine göre Yerçekimi Potansiyel Enerjisi önce kinetik enerji (mekanik enerji) ye daha sonra da türbin çarkına bağlı jeneratör motorunun dönmesi vasıtasıyla Potansiyel elektrik Enerjisine dönüşür.

Akarsu üzerinde çeşitli boru sistemleriyle alınan su, yukarıdan aşağıya doğru daralan özel planlanmış borulardan akıtılarak hız kazanması sağlanır ve çeşitli makinelerle suyun bu gücü, elektrik enerjisine dönüştürülür.

HES ile baraj arasındaki fark nedir?

Barajlar da HES’ler gibi nehirler üzerine kurulan yapılardır ancak HES ve baraj arasında bazı farklar vardır.

1. Baraj yapılarında akarsuyun önü bir “baraj” yapısı ile kapatılarak, barajın gerisinde bir göl oluşturulur. HES’lerin ise barajlarda olduğu gibi biriktirmeli yapıları yoktur. Bu özellikleriyle “baraj” olarak bilinen depolamalı yapılardan ayrılırlar.

2. Barajlar, elektrik üretiminin yanısıra, sulama suyu depolama, içme suyu temini ve taşkından korunma gibi başka amaçlar için de inşaa edilebilir. Yani bir baraj hiç elektrik üretimi amacı taşımadığı gibi, bazı barajlar hem elektrik üretimi, hem de sulama suyu temini gibi farklı hizmetler verebilir. HES’ler ise sadece elektrik üretimi için yapılırlar.

3. Barajlarda akış hızı yani debi düzenlemesi yapmak mümkündür. Bu nedenle, yağışsız ve kurak sezonda dahi elektrik üretimi söz konusudur. HES’lerde ise debi düzenlemesi olmaz, santralin üreteceği elektrik enerjisi mevsimlere göre farklılık gösterir. Yağışın ve nehir akışının yoğun olduğu zamanlarda elektrik üretimi artarken, kurak mevsimlerde bir HES bazen hiç elektrik üretmeyebilir.

Kaynak: www.yumurtaliekmek.com – www.wwf.org.tr – Vikipedi