İlk bisikleti kim icat etti?

Tekerleğin icadı çok geçmişe dayansa da bisikletin icadı için o kadar geriye gidilmiyor… Bakın, ilk bisikleti ne zaman, kim icat etti…

Bisikletin Fransa’da doğduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. 1790’lı yılların başında iki tekerlekli bir oyuncak yapmayı düşünen Sivrac Kontu farkında mıydı bilinmez ama ilk olarak bisiklet fikrini de gerçekleştiriyordu. Pedalı olmayan bu acayip makinenin (Celerifere) üzerine oturan kimse taşıtı ayaklarıyla yeri teperek yürütmek zorundaydı.

Daha sonra Badois’li Baron Drais bu iki tekerlekli taşıtın üzerine bir gidon ve bir sele oturttu ve buna Draisienne adını verdi. Önceleri halkın büyük bir tedirginlikle karşıladığı bu acayip taşıt sonraları ise moda oldu.

Günümüzde kullanılanların atası sayılabilecek ilk bisiklet ise 1839 yılında İngiltere’nin Dumfries bölgesinde, Courthill kasabasında demircilik yapan İskoçya’lı Kirkpatrick Macmillan tarafından yapıldı. Yaklaşık 27 kilo ağırlığında olan bu bisikletin iskeleti tamamen tahtadan oluşuyordu. Ön tarafında bir at başı bulunan bisikletin tekerlekleri demirdendi. Ön tekerleğin çapı 80 cm, arka tekerleğin ise 105 cm idi. Bisikleti hareket ettirmek için, kranklar aracılığıyla arka tekere bağlanmış pedallar kullanılıyordu. Bisikletin ilerlemesini pedalların ayaklarla ileri ve geri hareket ettirilmesi sağlıyordu.

Kirkpatrick Macmillan, milyarlarca insan tarafından sevilecek, her ülkede ve her dönemde kullanılacak bir icat yaptığını bilmiyordu. Macmillan’ın bisikleti icat etmekteki tek amacı, yaşadığı kasaba ile şehir arasındaki 22 kilometrelik mesafeyi daha hızlı ve daha az yorularak gidip gelmesine yarayacak bir araç geliştirmekti. Geliştirdiği bisiklet o kadar çok işine yarıyordu ki neredeyse bütün seyahatlerini bisiklet ile yapıyordu.

1842 yılında, bir iş için 64 km’lik mesafedeki Glascow’a giden Macmillan’ın yaptığı icat o kadar ilginçti ki Glascow Herald gazetesinde haber olarak çıktı. Yaptığı aletin “şeytan icadı” olduğunu belirten gazete, halkın meraklı bakışlarını ve durabilmek için bir çocuğa çarptığını yazdı. İlk bisiklet kazası olarak tarihe geçen bu kaza yüzünden polis tarafından 5 şilin para cezasına çarptırıldı. Kasabaya döndüğünde Macmillan yeğeni Mary Marchbank’a bisikleti kullanmasını öğretti. Dayısının yaptığı bisikletle birkaç tur atan Mary Marchbank dünyada bisiklete binen ilk kadın unvanını kazandı.

18. yüzyılın ikinci yarısında popüler olan bu aletlerin tasarımında atlar örnek alınıyordu. Ama hep eksik parçaları vardı. Kimisinde pedal yoktu, kimisinde yön vermeye yarayacak bir direksiyon bulunmuyordu.

Modern bisikletin ilk versiyonu, 1860 yılında Ernest Michaux ve babası Pierre Michaux tarafından Fransa’da yapıldı. Ernest Michaux birçok tarihçi tarafından bisikleti icat eden kişi olarak kabul edilmektedir. İşte bu Fransız bisikletinde tahta tekerlekler, demirden gövde, direksiyon ve pedallar vardı. Pedallar ön tekerlek göbeğine bağlı, 360 derece dönebiliyordu ve arka tekerlekler daha küçüktü. İngiltere’de Arnavut kaldırımlı sokaklarda çok fazla sarsıntıya neden olması nedeniyle sarsan araba olarak biliniyordu.

1869 yılında Fransızlar bisiklete uluslararası adını yani Velocipedes ‘i verdi. Hatta dilimize velespit olarak girmiş ve uzun yıllar bu ad kullanılmıştır.

Bisiklet tüm geliştirmelere rağmen hala çok ağır ve tekerleklerinin tahtadan yada demirden yapılması nedeniyle sürüş olarak çok sertti. Bütünüyle metalden ve hafif bir bisikletin patenti ilk kez 1870 yılında İngiliz Coventry Makinists Co. şirketinde çalışan James Starley ve William Hillman tarafından alındı. Bu bisikletin en önemli özelliği, tekerleklerinde ilk kez tel kullanılmasıydı. Bisikletlerinin tanıtımı için Starley ve Hillman, hiç durmadan 154 km. yol katederek bir günde Londra’dan Coventry’ye gittiler.

Starley ve Hillman bisiklet üzerinde yaptıkları geliştirmeler ile ilk vitesli bisikleti yaptılar. 1871 yılında bu bisiklet vitessiz olarak 8 şiline, vitesli olarak da 12 şiline piyasaya sunuldu. O yıllarda bisiklet daha çok erkekler tarafından kullanılan bisiklete kadınların ilgisini çekmek ve onlara özel bir bisiklet yapma fikri Samuel Webb Thomas tarafından düşünüldü. Yaptığı bisikletin patentini 1870 yılında aldı. Yaklaşık 4 yıl sonra Starley ve Hillman’ın bisikleti üzerinde yapılan birkaç değişiklikle seri üretime başlandı. Fakat bisikletin karmaşık pedal sistemi ile üzerinde denge sağlamanın zor olması ve yüksekliği nedeniyle düşme anında da ciddi yaralanmalara sebep olmasından dolayı rağbet görmedi.

İlk zincirli bisiklet ilk kez 1873 yılında H.J.Lawson tarafından yapıldı. Sussex Cücesi adlı bisikletin ahşap jantlı tekerleklerinin çapı 58 cm idi. Lawson, 1879 yılında buluşunu daha da geliştirdi fakat, bu kez de ön tekerin çapı, arka tekere oranla yaklaşık iki kat daha büyüktü. Bu bisiklet ilk kez 1880 yılı Şubat ayında bir sergide kamuoyuna sunulduktan sonra hemen satışına başlandı. Arka tekerleğe zincirle bağlı pedallarla çalışan alçak gövdeli ilk kadın bisikleti de 1884 yılında yine H.J.Lawson tarafından yapıldı.

Amerika’da 1899 yılında yaklaşık 1 milyon bisiklet üretimi yapıldı ve satıldı, 31 milyon dolardan fazla ciro elde edildi. Ancak 1909 yılında motosiklet ve otomobilin hızlı yükselişi, ABD bisiklet sektöründeki gerilemeye neden oldu.

1960’larda ve 1970’lerde, egzos gazlarının yol açtığı hava kirliliği büyük bir endişe yarattı, ayrıca enerji krizinin de patlak vermesiyle bisikletin popülerliği çok arttı. Bazı şehirlerde bisiklet şeritleri ve özel bisiklet yolları yapıldı. Bisiklet kullanımını teşvik eden bu yenilikler ve bisiklet endüstrisindeki gelişmeler ile 1980’lerin ortalarında Amerika’da yaklaşık olarak 82 milyon bisiklet kullanılmaktaydı.

Yaklaşık 200 yıl önce icat edilen bisikletin günümüzde ise bir araba fiyatına satılanları bile bulunmaktadır. Günümüzde hem ürün yelpazesi hem de fiyat aralığı oldukça genişledi…