İlk palyaço kimdir?

Modern palyaçoluğun babası olarak bilinen kişi kimdir? Palyaçolar hangi tarihten beri vardır?..

1778 tarihinde İngiltere’de doğan Joseph Grimaldi, modern palyaçoluğun babası olarak kabul edilir. 3 yaşından itibaren halka açık gösterilere çıkmaya başlayan Grimaldi, yetenekli bir mim sanatçısı, akrobat, sihirbaz olarak yetişmiştir. İngiliz Pandomim sanatçısı – komedyen Joseph Grimaldi, Commedia dell’Arte‘nin (İtalyan halk tipi tiyatro); bir anlamda ortaoyunu (meddah) sanatçılığının usta temsilcisi sayılmaktadır. Grimaldi “Joey” takma adıyla tanınmıştır.

Grimaldi, beyaz yüz boyasından, çok büyük numaralı ayakkabılara, birçok klasik numaranın palyaçoluk literatürüne girmesini sağladı. 1837 yılında ölünceye kadar mesleğine devam eden sanatçı için, her yıl Şubat ayının ilk pazar günü, Londra’da yüzlerce palyaço tarafından anma günü düzenlenmektedir.

Palyaçoluk hangi yüzyıldan günümüze gelmiştir?

İtalyanca kökenli bir sözcük olan palyaço (pagliaccio) kelimesinin Türk Dil Kurumuna göre tanımı; “Kendisini seyredenleri güldüren ve eğlendiren, acayip kılıklı, yüzü aşırı ve komik biçimde boyalı oyuncu” şeklindedir.

Palyaçoluk ilk kez M.Ö. 1600‘lerde ortaya çıkmıştır. Günümüzde dünyanın birçok yerinde bir sanat dalı olarak görülmektedir. İlk palyaçoluk türlerine Antik Yunanistan’da, İtalyan Sokak tiyatrosunda, Fransız kökenli pandomim ve Japon Kabuki geleneklerinde ve Avrupa’da rastlanmaktadır. Türkiye tarihinde de Osmanlı‘da padişahı eğlendiren “dalkavuk” gibi kişilikler görülür. Saraylarda bulunan soytarılar da, güldürme amaçlı bulundukları için palyaço olarak sayılabilirler.

 

Palyaço gösterisinden bir video…

Palyaço tiplemeleri nasıldır?

Palyaçolar, renkli ve abartılı peruklar takar, değişik biçimlerde makyaj yaparlar, büyük ayakkabılar ve ilginç kostümler giyerler. En bilindik palyaço tiplemesi, yüzü tamamen beyaz, burnu kıpkırmızı yuvarlak şekilde çizilmiş olandır. Ağızları da kırmızı ve yayvan şekilde belirginleştirilmiştir.

1865’te ortaya çıkan şapşal palyaço tiplemesi vardır. Auguste olarak bilinen bu palyaço adını, bu türün ilk örneğini sergileyen Fransız palyaçosu Auguste’ten alır. Kırmızı renkte burnu ve yayvan bir ağzı vardır. Abartılı büyük giysiler giyerler. Sakar ve dağınıktır. Genellikle ikili olarak gösteriye çıkan Auguste palyaçolardan biri aklı başında adamı, şapşal ise ortalığı karıştırarak komik duruma düşen iyi ve saf kişiyi temsil eder.

Tanınmış ABD’li oyuncu Emmett Kelly‘nin yarattığı bir diğer tipleme ise, kederli, serseri, maddi çıkarlara değer vermeyen, insancıldır. Uzun bir palto, çok renkli eski ve yamalı pantolon, yamuk bir şapka ve yırtık ayakkabı giyerler.

Günümüzde daha çok sirklerde ve eğlence amacıyla düzenlenen partilerde yer alırlar. Bunun yanı sıra tiyatro sahnesinde de oyunlarını sergileyebilirler.