İsrail – Filistin sorunu nedir?

İsrail ile Filistin arasında senelerdir var olan sorunun sebebi nedir? İsrail – Filistin savaşlarının tarihçesine yakından bakalım… 

İsrail ile Filistin arasındaki sorunu anlamak için öncelikle iki devlete yakından bakalım.

Filistin Devleti

Filistin (İngilizce Palestine), Ortadoğu’da bir Arap ülkesidir. Filistin Devleti’nin yanı sıra bir de Filistin Kurtuluş Örgütü vardır. 1964 yılında Mısır’ın çabarıyla kurulan bu örgüt, Birleşmiş Milletler tarafından da tanınmıştır. Bir anlamda Filistin davasının siyasal temsilcisi olan ve çok sayıda Filistinli örgütü bir çatı altında toplayan Filistin Kurtuluş Örgütü’nün merkezi şu anda Tunus’tadır. Gazze Şeridi ve Batı Şeria, Filistin’in kontrolündedir. Ancak iki bölgede de İsrail baskısı devam etmektedir. Müslümanların çoğunlukta yaşadığı bir devlettir.

 

İsrail Devleti

Ortadoğu’da Asya ve Afrika kıtalarının kesiştiği noktada yer alır. Coğrafi olarak Asya kıtasındadır. İsrail meclisinin kararına göre başkent Kudüs’tür. Ancak bu karar Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır. Bu nedenle kaynaklarda Tel Aviv başkent olarak geçer. Nüfusunun çoğunluğu Yahudi olan tek devlettir. Para birimi ise Yeni İsrail Şekeli’dir.

 

 

 

İsrail – Filistin sorunu nasıl başladı?

Yahudilerin birçoğu Filistin topraklarına gelmeden önce Avrupa’da yaşıyordu. Devletleri olmayan Yahudi halkı 19. yüzyılda devlet kurma çalışmalarına başladılar. 1896’da gazeteci Theodor Herzl, ”Der Judenstaat” yani Yahudi Devleti adlı bir kitap yayınlamıştı. Avrupa’daki Yahudi düşmanlığına karşı Yahudilerin bir devlet kurması gerektiğini belirtiyordu. Buna göre Musevilik inancında yer alan Vadedilmiş Topraklar’a yerleşme kararı aldılar. Sınırları tam olarak belli olmayan bu topraklar Museviliğin kutsal kitabı Tevrat’ta Fırat Nehri’nden Nil Nehri’ne kadar olan bölge olarak geçer.

Devlet kurmak için tarım yapmak yani üretmek gerekiyordu. Ancak Yahudilerin birçoğu ticaretle uğraşıyordu. Rusya’da tarımla uğraşan Yahudi sayısı fazlaydı. Bunun üzerine dünyanın çeşitli bölgelerine dağılmış olan Yahudilere Filistin topraklarına gelme çağrısı yapıldı. 1870 yılından itibaren Filistin topraklarına gelen Yahudiler tarımla uğraşmaya başladılar.

O zamanlar Filistin, Osmanlı İmparatorluğu’nun parçasıydı. 1897’den önce, çok az sayıda Yahudi göçmen zaten Filistin’e gelmeye başlamıştı. 1903’e kadar, bunların sayısı 25 bine ulaştı. 1904 ila 1914 arasında 40 bin kişilik bir ikinci göçmen dalgası geldi.

1. Dünya Savaşı sonunda Milletler Cemiyeti 1920 yılında, Filistin üzerinde İngiliz mandasını tanıdı. Bundan sonra kurulan bir Yahudi bürosu İngiltere gözetiminde Yahudi haklarını temsil etmeye başladı. 1930-40 yıllarında Almanya’da Hitler döneminde Yahudilere uygulanan soykırımla birlikte Filistin’e büyük bir göç başladı. Filistin’deki Araplar, bu göçlere karşı koydular. İngilitere de göçlerin durdurulması kararını aldı. Bu karardan sonra Yahudiler gizlice göç etmeye başladılar.

2. Dünya Savaşı’nın bitmesinden sonra İngiltere, Amerika’nın yardımını sağladıktan sonra, Filistin meselesini Birleşmiş Milletler’e götürüp, meselenin çözülmesini istedi. BM, Kasım 1947’de Filistin’in biri Yahudi öteki Arap olmak üzere iki devlet arasında paylaşılmasına karar verdi. Yahudiler bu kararı kabul ederken Araplar reddetti. Soldaki harita 1947’de Birleşmiş Milletler’in paylaştırdığı toprakları gösteriyor.

Kutsal toprak sayılan Kudüs şehrine ise, BM denetiminde milletlerarası bir bölge statüsü tanındı. Araplar bunu kabul etmedi ve İsrail – Filistin Savaşı başladı.

1948 yılına kadar Yahudiler devletsiz yaşamaya devam ettiler. 14 Mayıs 1948’de Birleşmiş Milletler paylaşım planı uyarınca David Ben-Gurion tarafından İsrail Devleti’nin kuruluşu ilan edildi.

İsrail devleti ilan edildikten bir gün sonra, Ürdün, Mısır, Lübnan, Irak ve Suriye orduları, hemen İsrail’de işgale başladı ama başarılı olamadılar. İsrail ordusu küçük bölgelerde süren direnişi de bastırdı. Bunun sonucunda ortaya çıkan haritada Filistin’in çoğunluğu İsrail’in olmuştu.

Yıllardır süren bu toprak sorunu hala çözüme kavuşmadı. Günümüzde hala toprak için savaşlar devam etmektedir.

İsrail’in dün gece Gazze Şeridi’ne başlattığı kara harekâtı da bu olayların devamı niteliğindedir. Sağdaki harita ise günümüzdeki İsrail – Filistin sınırlarını göstermektedir.