Kan uyuşmazlığı nedir?

Kan uyuşmazlığı, anne ile bebeği arasında kan uygunsuzluğuna verilen isimdir. Kan uyuşmazlığı nasıl oluşur, nasıl önlenir?

 

Bebeğin kan grubu faktörlerinden bazıları annenin kan grubu faktörleri ile uyuşmuyorsa, bebeklerde kan uyuşmazlığı ortaya çıkar.

Genetik özelliklere göre belirlenmiş, 100’den fazla kan grubu vardır. Ancak evrensel olarak kan grupları A, B, AB ve 0 olarak sınıflandırılır.

Kan grupları, kırmızı kan hücrelerinin üzerinde bulunan antijenlere göre belirlenir. A grubu kana sahip olanlarda A antijenleri, B grubunda sadece B antijenleri, AB grubunda her iki (A ve B) antijen bulunurken O grubu ise ne A ne de B antijenine sahiptir.

Kan gruplarını sınıflandıran bir başka antijen de Rh’tır. Kanında Rh bulunmayanlar negatif (-), bulunanlar pozitif (+) olarak adlandırılır. İnsanların yüzde 85’i Rh pozitiftir.

Peki, kan uyuşmazlığı nasıl oluşur?

Bebeğin kan grubu özellikleri anne karnında yaklaşık 7 haftalıkken diğer her türlü kalıtımsal özellik gibi baba ve annenin kan gruplarının birleşmesinden oluşur.

Kan uyuşmazlığı annenin Rh (-), babanın Rh (+) olduğu durumlarda meydana gelir.

Annesi Rh negatif ve babası Rh pozitif olan bebeklerin kan grubu Rh pozitif olursa, bu kan grubu anneninkinden farklı olduğu için kan uyuşmazlığı riski vardır. Bebeğin Rh negatif olması durumunda, kan uyuşmazlığı yaşanmaz.

Bebek Rh pozitif kana sahipse, kanı çok az miktarda bile olsa annenin kanına karışırsa tehlikeli bir durum ortaya çıkar. Annenin bağışıklık sistemi kendi kırmızı kan hücrelerinden farklı olan, bebeğin kırmızı kan hücrelerine karşı antikor denilen maddeler oluşturur. Antikor, vücudun kendisinden olarak algılamadığı yabancı maddelere karşı geliştirdiği bağışıklık sistemi araçlarıdır.

Kan uyuşmazlığı olan durumlarda, hamilelik sırasında anne karnında ve doğum sonrasında bebeğe ait kan hücreleri anneye geçebelir. Antikorlar, bebeğe yine plasenta yoluyla geçerek bebeğe ait kan hücrelerini parçalar. İlk doğum sırasında oluşan bu maddeler bebek doğmuş olduğundan etkileyemez. Fakat daha sonraki gebelikler sırasında anne vücudunun bağışıklık sistemi yeniden çalışmaya başlar. Daha anne karnındayken bebeğe geçen bu maddeler bebek kan hücrelerini parçalamaya başlar. Böylece “etkilenmiş kan uyuşmazlığı” durumu oluşur.

 

Nasıl önlenir?

Kan uyuşmazlığı tespit edildikten sonra aşı yaptırılmazsa, bu hastalık, 3–4 doğumdan sonra her bebekte görülmeye başlar.

Kan uyuşmazlığı önlemenin en kolay yöntemi doğum öncesi testlerdir. Testler sonucunda annenin kanı Rh negatif, babanın Rh pozitif ve bebeğin Rh pozitif çıkarsa, doğumdan hemen sonra aşı yapılır ve kan uyuşmazlığı tamamen önlenir.

Aşı  yapılmaması diğer hamileliklerde sorun yaşanmasına neden olur.

Ağır kan uyuşmazlığı hastalığı durumlarında anne karnındaki bebekte kansızlık, sarılık, vücudunda su toplanması gibi belirtiler oluşur. Bebek doğduğu anda sarıdır. Bu bebeklere ışın tedavisi veya kan değişimi uygulanır.