Maddenin halleri nelerdir?

Maddenin halleri ve özellikleri nelerdir?..

Tüm maddeler atom ya da moleküllerden oluşur ve bu taneciklerin durumuna göre madde katı, sıvı ve gaz halde bulunabilir. Bu hallere fiziksel haller denir.

Maddenin halleri, katı, sıvı, gaz ve plazma olmak üzere dört tanedir.

Gündelik hayatta maddeler genel olarak katı, sıvı ya da gaz halinde bulunur, ancak Dünya dışında evrendeki maddenin %99`u plazma (iyonlaşmış gaz) halindedir.

Madde, istenildiğinde ortam şartları elverişli hale getirilerek bir halden diğerine dönüştürülebilir.

Maddenin katı hali

Maddenin katı hali belirli bir şekle ve hacme sahiptir. Katı maddeyi oluşturan atom ve moleküller arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır. Atom ve moleküller arasında bir düzenlilik vardır. Katı tanecikleri arasındaki çekim kuvveti çok fazladır.

Atomlar titreşim hareketi yaparlar. Maddenin en düzenli halidir ve en önemli özellikleri hacimce sıkıştırılamaz olmasıdır.

Katı cisimlerin hepsi belli bir kuvvete kadar esnekliklerini kaybetmezler. Yani onlara uygulanan kuvvet esneklik sınırlarını aşmıyorsa, kuvvet üstlerinden kalkınca eski biçimlerini alırlar.

Esneklik sınırı çok yüksek olan bu katı cisimlere, esnek cisimler denir. Lastik, kauçuk gibi maddelerden yapılmış cisimler esnek cisimlerdir. Bu cisimlere kendi esneklik sınırlarını aşan kuvvetler uygulanırsa, kuvvet kaldırıldıktan sonra cisim eski biçimine dönemez.

Uygulanan kuvvet çok büyükse, cismin kopma sınırı da aşılmış olur ve cisim parçalanır.

Maddenin sıvı hali

Katı ile gaz arasındaki madde halidir. Sıvı maddeleri oluşturan tanecikler arasında çok az bir çekim kuvveti vardır. Sıvıların damlalar oluşturmasının sebebi, sıvıyı oluşturan tanecikler arasındaki bu çekim kuvvetidir. 

Maddenin sıvı hali belirli bir şekle sahip değildir. Yani sıvılar bulunduğu kabın şeklini alırlar. Buna rağmen belirli bir hacme sahiptirler. Bu sıvılara; su, süt, sıvı yağ, çay, mürekkep örnek verilebilir.

Tanecikleri birbiri üzerinden kayarak hareket edebilirler. Yani tanecikleri yer değiştirebilir. Bu sayede akışkan olurlar.

Hem titreşim hem de öteleme hareketi yaparlar.

Maddenin sıvı hali katı haline göre düzensizdir. Sıcaklık etkisi ile genleşebilir. Sıkıştırılamaz.

Katı haldeki bir maddenin sıvı hale geçmesi için dışarıdan ısı enerji alması gerekir. Bu değişim fiziksel bir değişimdir.

Maddenin gaz hali

Hava, karbondioksit, oksijen birer gazdır.

Maddenin taneciklerinin serbest hareket ettiği fiziksel hal, gaz halidir.

Tanecikler birbirinden bağımsız sürekli hareket halindedir.

Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur.

Tanecikleri arasındaki boşluk çok fazladır. En fazla boşluk bulunan haldir.

Boşluğun çok olmasından dolayı rahatlıkla sıkıştırılabilir.

Sıkışma etkisi ile sıvı hale geçebilir. Sıcaklık etkisi ile katı ve sıvılara göre daha iyi genleşebilirler.

Akışkan haldedir. Bulundukları kabın her yerine eşit oranda dağılırlar yani bulundukları kabı doldurarak kabın şeklini alırlar.

Hem titreşim hem de öteleme hareketi yaparlar.

Maddenin plazma hali

Gaz halindeki maddeye enerji vermeye devam edersek, atomların dış kabuklarındaki elektronlar atomdan ayrılmaya başlar. Bu durumda madde, artı ve eksi yüklü parçacıklardan oluşan yüksek enerjili bir gaz haline gelir.

Artı ve eksi yükler, birbirlerini çekmelerine rağmen, birleşerek nötr bir atom oluşturamazlar çünkü parçacıkların kinetik enerjileri, aralarındaki elektrostatik bağ enerjisinden fazladır.

Güneş ve diğer yıldızlar (nötron yıldızları hariç) tamamen plazma halindedir.

Plazma haline uzay boşluğunda da bolca rastlanır. Uzaydaki plazma çok daha soğuk olmasına rağmen, çok seyreltik olduğu için birleşerek nötr atomlar oluşturma ihtimali düşüktür.