Safran nedir? Nerede yetişir?

Dünyada adını bir yerleşim yerine veren tek bitki olan, en pahalı baharat olduğu için ‘Kırmızı Altın’ olarak da anılan safran artık sadece Safranbolu’da yetişmiyor…

Safran, çok eski çağlardan beri tarımı yapılan bir bitkidir. Aristotales’in talebesi, botanik uzmanı Teofraste ondan “Drogların kraliçesi” (doğal maddelerden elde edilen ve tedavi amacıyla kullanılan ilaç ham maddesi) diye söz etmiştir. Ünlü botanikçi Dioskurides’in de tedavi amaçlı kullandığı safran, bugün de değerini hiç kaybetmemiştir.

4 bin 320 çiçekten 25 gram safran elde edilmektedir. Amerika’da safran satışı açıkta degil market yöneticisinin kasasında muhafaza edilerek peşin ödeme karşılığında yapılmaktadır. Dikimi, bakımı ve toplanması zahmetli olduğu ve üretimde hasatı az olduğu için fiyatı da pahalıdır.

Geçmiş yıllarda Türkiye önemli bir safran ihracatçısıydı fakat son yıllarda üretimi yok denecek kadar azaldı. Dünya piyasalarında İran’ın hakimiyeti belirginleşti. Hindistan, Yunanistan ve İspanya da önemli üretici ülkelerdendir. Ülkemizde de son yıllarda safran ekim alanları genişletilmeye çalışılmaktadır.

Dünyada adını bir yerleşim yerine veren tek bitki olan safran, dünyanın en pahalı baharatı olma özelliğini taşıyor. Osmanlı padişahlarının kuvvet macunu olarak kullandığı safran bitkisi, Türkiye’de sadece Safranbolu ilçesi ve köylerinde yetişiyordu. Safranbolu ilçesinin Osmanlı hakimiyetine geçmesi ile birlikte ilçede safran üretimi yapılmaya başlandı. Bir zamanlar 40 köyde üretim yapılırken çeşitli nedenlerden dolayı 90’lı yıllarda sadece Davutlarobası köyünde yaşlı bir çift tarafından 600 metrekarelik bir tarlada yetiştiriliyordu.

Safran neslinin yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalınması üzerine Karabük Valiliği ve İlçe Tarım Müdürlüğü safran yetiştiriciliğini teşvik etmek için İl Özel İdare kaynaklarından çeşitli teşvik uygulamaları başlattı. Yapılan teşvik uygulamaları sonunda bugün Konarı, Yazıköy, Çerçen, Düzce, Davutobası, Aşağı ve Yukarı Güney ve Çavuşlar köyünde 34 üretici tarafından 20 dönümlük alanda üretiliyor.

Denizli‘de de Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nün teşvikiyle bu yıl iki çiftçinin birer dekarlık tarım arazisine ektikleri ‘kırmızı altın’ olarak nitelendirilen safran çiçeğinin hasadı başladı.

Tıbbi ve aromatik bir bitki olan safran, Kale ve Pamukkale ilçesi ekim alanlarında çiçek açtı ve hasat dönemi başladı. 2-3 haftalık periyotta çiçekler toplanıp kurutularak satışı yapılacak.

ZAHMETLİ BİR BİTKİ

Üretim için iriliğine göre değişmekle birlikte yaklaşık dekar başına 150 ile 700 kilogram arasında safran soğanına ihtiyaç vardır. Çok yıllık bitki olan safrandan 3-4 yıl ürün alınır. Yıllık dekar başına verimi 300 ile 700 gramdır. Üç yılın sonunda 300-1200 kilogram soğan elde edilir. Bu ürünler de başka tarlaların tesisinde kullanılır. Serbest piyasada çiçeğinin içeresinde bulunan 3 parçalı kırmızı renkli dişi organların (stigma) gramı 10-20 TL arasında, soğanlarının ise kilogramı 40-50 TL arasında satılıyor.

Kokulu safran elde etmek için çiçekler güneş doğana kadar toplanmalı, stilusları (boyuncuk) kesilip gölgede çabuk kurutulmalıdır. Bitkinin kullanılan kısmı elle kopartılarak toplanır. Ayrılan stigmalar (dişicik başı), ince bir tabaka halinde bir elek üzerine konur ve hafif kömür ateşi üzerinde kurutulur.

1 gram altınla 1 gram safranın fiyatı eş değer olduğu için “Kırmızı Altın” olarak değerlendirilen Safranbolu safranının kilosu 10 ila 12 bin lira arasında satılıyor. İspanya, Fransa, İtalya, İran, Hindistan, Fas, Yunanistan’da da safran ekimi yapılmaktadır.

Safranın faydaları neler?

– Safran antikarsinojenik (kanser bastırıcı), anti-mutajenik (mutasyon önleyici) ve antioksidan benzeri özellikleri olduğu için ilaç sanayiinde ham madde olarak kullanılır.
– Gıda, kozmetik ve kendi ağırlığının 100 bin katını rahatlıkla boyadığı için boya sanayiinde de ham madde olarak kullanılır.
– Hafızayı güçlendirir.
– Anti-depresan özelliği taşır.
– Serotonin düzeyini etkilediği düşünülmektedir.
– İştah açıcıdır.
– Kadınların adet öncesi semptomlarını hafifletebilir.